POETË ARGENTINË
JORGE LUIS BORGES
SHKRETËTIRË
Para se të hyjnë në shkretëtirë
ushtarët pinë për një kohë të gjatë
rezervuarin e ujit.
Ikerocles u hodh në dysheme
uji i shtambës së tij tha:
Nëse duhet të hyjmë në shkretëtirë,
Unë jam tashmë në shkretëtirë.
Nëse etja duhet të djegë,
tashmë ajo më djeg.
Kjo është një parabolë.
Para se të zhytesha në ferr
liktorët e zotit më lejuan të shihja një trëndafil.
Ky trëndafil është tani mundimi im
në sferën e errët.
Një burrë u braktis nga një grua.
Ata pretendonin një takim të fundit.
Njeriu tha,
Nëse duhet të shkoj në vetmi
Tashmë jam vetëm.
Nëse etja duhet të djegë,
që tani ajo më djeg.
Kjo është një shëmbëlltyrë tjetër.
Askush në tokë
S’ka guximin të jetë ai njeri.
Foto nga Tommy Ingberg
RETË
S’do të jetë kurrë diçka që s’është një re.
Unë jam katedrale
e gurit të madh dhe dritareve biblike të qelqit të njomur
se koha do të kalojë. Është Odiseja,
që ndryshon si deti. Nëse e rihapni atë
gjithmonë diçka ndryshon. Edhe reflektimi
fytyra juaj është tashmë një tjetër në pasqyrë
dhe dita është një labirint i dyshimtë.
Ne jemi ai që shkon. E shumta
një re që shkon në perëndim
është zbukurimi ynë. Vazhdimisht
trëndafili lëviz, në një tjetër u rrit.
Ju jeni një re, ju jeni një det, ju jeni harresë.
Ju jeni gjithashtu gjithҫkaja që keni humbur.
II
Ata shkojnë nëpër ajrin e qetë të malit
ose enden me hijet tragjike
që errësojnë ditën. Ne i quajmë ato re.
Ato kanë gjithmonë forma të çuditshme.
Shekspiri pa një prej tyre. Ajo dukej
si një dragua. Atë re e një nate
ajo e ndriҫon dhe ajo digjet në fjalën e saj
dhe ne vazhdojmë ta shohim përsëri.
Retë ku jam unë?, arkitekturë
e rastit? Ndoshta Perëndia ka nevojë për këtë
për të kryer punën e pafund:
janë temat e komplotit të saj të errët.
Ndoshta reja nuk është më pak kotësi
e njeriut që e sheh në mëngjes.
Foto nga Tommy Ingberg
LËVDATA E HIJES
Pleqëria ( ky është emri që i japin të tjerët)
mund të jetë koha më e lumtur për ne.
ngordhi kafsha ose gati ngordhi.
Jetoj në mes të formave të ndritshme e të mjegullta
të cilat ende nuk janë errësirë.
Buenos Aires,
që dikur përplasej në periferi
drejt lëndinës së qëndrueshme,
është prapë Recoleta, Retiro,
rrugët e ngatërruara të njëmbëdhjetës
dhe shtëpitë e vjetra të pasigurta
që i ndjekim për të thirrur Jugun.
Në jetën time, gjithmonë ka pasur shumë gjëra;
Democritus i Abderas nxorri sytë për të menduar;
koha ka qenë Demokriti im.
Kjo gjysmëhije është e ngadalshme e s’bën keq;
rrjedh përmes një pjerrësi të butë
dhe i ngjan përjetësisë.
Miqtë e mi nuk kanë fytyrë,
gratë janë ato që kanë qenë nër vite të largëta,
kantonet janë të njëjtat
dhe të tjerët, s’kanë letra në mes të fletëve të librave.
Do duhej të frikësohesha nga e gjithë kjo
dhe në vend të kësaj është një ëmbëlsi, një kthim.
Nga gjeneratat e teksteve që ka toka
nuk do të lexoj veҫse disa prej tyre,
ato që unë ende lexoj në kujtime,
që rilexoj dhe transformoj.
Nga Jugu, nga Lindja, Veriu dhe Perëndimi
konvergojnë me rrugët që më udhëhoqën
në qendrën time intime.
Rruga që tashmë ka qenë jehona dhe hapa,
gratë, burrat, agonitë dhe ringjalljet,
ditët dhe netët,
ëndrrat dhe imazhet e gjumit,
çdo minutë dhe ҫast të së djeshmes
dhe të djeshmeve të botës,
shpata e fuqishme daneze dhe hëna persiane,
veprat e të vdekurve,
dashuria e përbashkët, fjalët,
dhe Emerson, bora, dhe ende sa shumë.
Nuk mund ta harroj atë. Arrij në qendër,
në çelësin tim, në algjebrën,
në pasqyrën time.
Së shpejti do ta mësoj se kush jam unë.
Ferdinando Scianna, Jorge Luis Borges, Palermo, Sicilia, 1984
POETË AUSTRIAKË
RAJNER MARIA RILKE
(Rainer Maria Rilke)
1875-1926
Rainer Maria Rilke, emri i plotë René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke (IPA: [ʁaɪnɐ maʁiːa ʁɪlkə], Pragë, 4 dicembre1875 – Montreux, më 29 dhjetor 1926), ishte shkrimtar, dramaturg poet austriak me origjinë bohem. Konsiderohej si një nga poetët më të rëndësishëm të gjuhës gjermane të shekullit të njëzetë.
KEQARDHJE
Oh, se gjithçka është larg
dhe për një kohë të gjatë.
Unë mendoj se,
Ylli, nga i cili unë marr shkëlqimin,
vdiq për mijëvjëra vjeçarë.
Në anijen që ka kaluar
Mendoj se kam dëgjuar
thekse frike.
Një lavjerrës në shtëpi
ai mundi orët …
Në cilën shtëpi?
Do të doja të dilja nga zemra
të lënë nën qiellin e madh.
Do të doja të falesha.
Dhe nga të gjithë yjet duhet
që ende janë realitet.
Unë besoj që e di
çfarë është ylli
që vetëm zgjat, –
që është si një qytet i bardhë
ku rrezja përfundon në qiell …
Trani, 2014, foto di Luca Palmieri
NJË VAJZË
Një vajzë doli nga dalldija
për akordimin e këngës dhe të lirës.
Rrezja pranverore në velën e saj:
dhe në veshin tim, pati një krevat.
E shtrirë bri meje atë e mbërtheu gjumi.
Dhe gjithçka në atë gjumë.
Pemët magjike, lëndina e ëmbël, hapësirat
e largëta sensitive: dhe çdo habi imja.
Në të, flinte bota. O Zot Canoro!
Pra e ke përsosur ti,
që ajo s’ka më mall të zgjohet prapë?
Që nga lindja e saj, ajo fle.
Kur do të vdesë? Para se të heshtë kënga,
ma gje sërish këtë ide!
Ku do të bjerë tek unë? Përgjigju!… Një vajzë …
Felice Casorati, Il sogno del Melograno, 1912
KËNGË DASHURIE
Dhe si do ta trajtoj unë shpirtin tim,
pse yti nuk u prek ?
si do ta ngre drejt sferave të tjera,
kur të mos jesh më, ti, atje?
Oh, do të doja ta fshihja pranë diҫkaje
që të humbiste në një vetmi të errët,
në një kënd të panjohur e të heshtur
që të mos vibronte më
kur rivibrojnë humnerat e tua ! …
Por gjithҫka që sapo na prek,
na merr së bashku njëlloj si harkun
që me dy kordet nxjerr vetëm një zë.
Për cilin instrument vallë, po debatojmë ne?
Dhe kush e mban e kush luan me të? … Oh melodi !
Arnold Genthe, Julia Marlowe, ca. 1911
LAJMËRIM
(Fjalët e Engjëllit)
Ti nuk je më pranë Perëndisë
për ne; jemi larg të gjithë.
Por ti i ke të bukura,
të bekuara duart.
Dalin të qarta nga manteli për ty,
kontur i ndritshëm:
Unë jam vesa, dita,
por ti, je bima.
Unë jam i lodhur tani,
rruga është e gjatë, më fal, harrova.
Ai që është i Madh atje lart në diell
dhe në fronin me gurë të çmuar,
të dërgon ty meditatorë
(fitoi marramendja mbi mua).
Shih: Unë jam burimi,
por ti, ti je bima.
Hapa krahët tani,
jam në shtëpinë modeste pa masë;
thuajse i mungon hapësira
fustanit tim të madh.
Edhe pse nuk qesh shumë vetëm,
shih: sapo më dëgjon;
në pyll unë jam një erë e butë,
por ti, ti je bima.
Engjëjt u morën të gjithë
me një shqetësim të ri:
sigurisht nuk qe kurrë kaq intensiv
dhe dëshira e turbullt.
Mbase diçka tani qartësohet
se në ëndërr ti kupton.
Përshëndetje ty, shpirti sheh:
tani je gati dhe pret.
Ti je dera e madhe, e lartë,
do të vijnë të hapin së shpejti.
Ti që vetëm këngën time kupton:
tek ty përhumbet fjala ime
si në pyll.
Erdha për të kryer
vizionin e shenjtë.
Zoti më sheh, më verbon …
Por ti, ti je bima.
André Kertész, “My Mother’s hands”, 1919
PËR LOU ANDREAS-SALOMÉ
Gjithçka që ia mbaja hapur vetes, harroja
se jashtë s’ka gjithmonë vetëm sende e kafshë
i vëmendshëm në vetvete,
syri i të cilit del nga nga rrethi i jetës së tyre,
gati siç del një fotografi nga korniza e saj;
Që nga çdo anë lejoja të thyheshin vështrimet
kurioziteti, mendimet pa mend.
Mbase formohen sy në hapësirë dhe shohin. Oh, vetëm duke u hedhur tek ty
nuk u ekspozua fytyra ime me vështrim të çuditshëm
Brenda teje rritet dhe errësira pafundësisht
shtrihet në zemrën tënde të mbrojtur
II.
Si përdridhet një shami në gojën e xhindosur,
madje: mbi një plagë nga e cila gjithë jetën
me një shtytje të vetme ti doje të shpërtheje,
unë të shtrëngoja pas vetes dhe me gjakun tim
të ngjyrosja të tërën. Kush do të ta thotë atë ç’na ndodhi ?
Gjithçka e rikuperuam për të cilën koha gjithmonë kishte munguar.
Unë çuditërisht maturova
çdo hov rinor të pajetuar ndonjëherë,
dhe ti jetove, e Dashur, në zemrën time
s’di me ç’afsh adoleshenteje…
III.
Pra, s’mjafton të kujtosh. Ekzistenca e pastër
e atyre çasteve të vështira në fundin tim,
depozitoj një zgjidhjeje
jashtëzakonisht të ngopur.
Sepse unë s’të mbaj mend,
ajo që jam për dashurinë tënde më prek.
Unë s’të shpik
në vende të trishtuara që humbën ngrohtësinë
kur ti u largove prej tyre. Po dhe mosqenia jote
e ngrohtë është për ty dhe më e vërtet, dhe më
shumë se malli yt. Nostalgjia shpesh zbehet
mjegullohet.
Pse të vërvitem tej ndërsa ndikimi yt
mbase është më i lehtë se rrezja e hënës
në parvazin e dritares.
Julia Margaret Cameron, Ellen Terry, 1864
HESHTJE
A e ndien, e dashur? … Ngre duart,
dhe ka në ajër – e dien? – një shushurim.
Brenda vetmia, arrin
si një tingull i çdo gjesti
për gjërat që zhurmojnë padashur.
A e ndien,e dashur ? … I përkul qeallat
dhe ty t’arrin një fëshfërimë e re.
A e ndien e dashur ?… I rizgjoj, i mbyll.
Oh, pse vallë nuk të shoh, e dashura ime?
Sido që më i lehtë gjesti im, mbetet
si një gjurmë e ngulët që duket
e butë në heshtjen e saj.
Çdo lëvizje fluturake ndikon
Brenda lëvijes tende të tendosur
të eterit të përjetshëm.
Me frymën time, me ritëm të njejtë,
yjet në rrugën drejt qiellit bien, ngjiten.
Në buzët e mia era e uleve arrin
çfarë ilaçi magjik të stërlashtë pi unë.
Dhe unë e rinjoh përndritjen në hijen e engjëjve të panjohur si një përmendje të largët.
Këtë dhe jo tjetër mendoj duke ëndërruar …
S’do më vijë më Bukuroshe se ti …
Alessio Albi, Mirror, 2015
MREKULLITË E YJEVE, QIEJ TË TEJMBUSHUR
Mrekulli yjesh,qiejtë shkëlqejnë mbi telashin.
Ti mos qaj
midis jastëkave, por drejt lartësisë.
Këtu nga fytyra jote në lot, e lodhur,
fillon dhe përhapet rrëmbyshëm hapësirës
së botës. Kush nëse ti mbron veten,
kush e ndërpret atëherë rrymën ?
Askush. Nëse, mbase, jo ti, që pa pandehur
lufton me fluksin e madh të atyre yjeve
përballë teje. Merr frymë errësira e tokës,
merr frymë dhe ngre vështrimin lart!
Ende e lehtë dhe pa fytyrë thellësia pozon
mbi ty nga lart. Fytyra që nata përmban
në vetvete të tretur, tëndes i jep spacio.
Paris, prill 1913
Wilhelm Kotarbiński, Evening Star, c.1900
Përktheu Faslli Haliti
